Pilot herstel kluismuren en kelders Kromme Nieuwegracht

Op de Kromme Nieuwegracht werkt Beens Groep in een pilot aan het herstel van kluismuren en kluiskelders. “Deze pilot moet inzicht geven in de beste methodieken en technieken om de constructies voor minimaal 30 jaar veilig te stellen. Met de lessons learned zal de gemeente vervolgens een aanbestedingstraject voor het hele wervengebied in gang zetten”, legt Visscher uit: “Welke kelders we nu aanpakken, wordt bepaald door de ernst van de schade en de bereidheid van de eigenaren om mee te betalen. De gemeente neemt sowieso het herstel van de fundatie voor haar rekening.

Verrassende ontdekking
“Bij huisnummer 56 zijn we begonnen met het ontgraven van 4 kluiskelders. Dit leverde meteen verrassende ontdekkingen op”, vervolgt Boers enthousiast: “In één van de kelders vonden we een olietank met daarin nog 4 m³ huisbrandolie. Na reiniging hebben we hem verwijderd. Er zat ook een weeskelder tussen. Eigenlijk geen kelder maar een oude toegangstunnel, volgestort met puin. Toen we achterin de muur openbraken, ontdekten we nog een kelder. Met een stortkoker naar het pand erboven was het ooit een kolenkelder. 

Herstellen onder historische voorwaarden
Om de schade vast te stellen en vervolgens te repareren, ontgraven we de kelders en verwijderen we oude deklagen. Soms vind je nog originele geglazuurde tegels. Deze gebruikte men om kelders waterdicht te maken voordat bitumen het gangbare materiaal daarvoor werd. We herstellen het metselwerk en eventuele scheuren het liefst met gevonden materiaal. Als dat niet mogelijk is gebruiken we de handgevormde stenen van steenfabriek Zilverschoon Randwijk. Zij hebben op voorhand 5000 stenen gebakken, 1000 stuks van de 5 meest voorkomende typen metselsteen in het werkgebied. Denk aan de Utrechts Plat en de kloostermop.

Van gevel tot waterkant blootgelegd
We werken in bouwblokken van ruim 18 meter, waarin we kelders van 1 of 2 eigenaren tegelijk aanpakken. Dat doen we onder begeleiding van erfgoed-specialisten en archeologen en in goed overleg met de eigenaren. Zij zijn immers indirect ook onze opdrachtgevers. Omdat we de straat van gevel tot waterkant openbreken, is afstemming over de bereikbaarheid van woningen en scholen in de buurt erg belangrijk. Gelukkig is er veel interesse voor onze werkzaamheden. We komen binnenkort naar de scholen voor gastlessen.

De ervaringen en inzichten uit de pilot leggen we in een handboek vast. We hebben geen geheimen en geven de lessons learned graag door. Ook in dit gebied heeft monitoring een grote rol. Een robotgestuurde sensor houdt eventuele bewegingen in de kluismuur nauwlettend in de gaten. Dagelijks lezen we de meetgegevens in een weblog uit, zodat we bij afwijkingen meteen beheersmaatregelen in gang kunnen zetten”, aldus Boers.

Spookkelders en weeskelders
Veel werfkelders horen bij de panden erboven en zijn particulier bezit. Soms stuit men tijdens de herstelwerkzaamheden op kelders waarvan het bestaan niet meer bekend is. Spookkelders zijn vanaf het water niet zichtbaar. Ze zijn dichtgemetseld en soms volgestort met puin. Daarnaast zijn er weeskelders. Dit zijn kelders waarvan de eigenaar niet bekend is en waar geen verbinding met het erachter liggende gebouw is. Deze gaan uiteindelijk naar het vastgoedbedrijf van de gemeente Utrecht.